Το σκωτσέζικο ντους των τελευταίων χρόνων στα ελληνοτουρκικά – Από τη μεγάλη κρίση του 2019, στις θερμές χειραψίες του 2023 και το σημερινό Ανώτατο Συμβούλιο Συνεργασίας στην Αθήνα – Μομέντουμ για τα μικρά, δύσκολα τα πράγματα για τις μεγάλες διαφορές
Βρισκόμαστε στο όχι και τόσο μακρινό 2018. Λίγους μήνες μετά την κατάρρευση των συνομιλιών για το Κυπριακό στο Κραν Μοντανά και οι ελληνοτουρκικές σχέσεις χαρακτηρίζονται από παγωμάρα. Η εχθρότητα σε επίπεδο λόγου εκδηλώνεται με κάθε ευκαιρία. Τα μεσάνυχτα της 13ης Φεβρουαρίου, τα λόγια γίνονται πράξεις.
Τουρκική ακταιωρός εμβολίζει το σκάφος ανοιχτής θαλάσσης του ελληνικού Λιμενικού «Γαύδος», κοντά στα Ίμια. Προσκρούει με την πλώρη πάνω του και προκαλεί σοβαρές υλικές ζημιές. Η ελληνική κυβέρνηση προσεγγίζει το περιστατικό ως επιθετική ενέργεια, η οποία συμπληρώνει παρόμοιο περιστατικό χαμηλότερης κλίμακας που προηγήθηκε με επίθεση κατά της κανονιοφόρου «Νικηφόρος».
Οι δύο χώρες αντιλαμβάνονται πως τα ελληνοτουρκικά εισέρχονται σε περίοδο βαθιάς κρίσης. Ανάμεσα σε άλλα, αρχίζει ένα νέο κύμα υβριδικών απειλών για το μεταναστευτικό και κάνει την εμφάνιση του στις ελληνικές θάλασσες το ερευνητικό σκάφος «Barbaros».
«Φλερτ» με τον εφιάλτη
Οι Τούρκοι ξεπερνούν κάθε όριο στις 18 Νοεμβρίου 2019 με την υπογραφή του παράνομου τουρκολιβυκού μνημονίου. Τουρκία και Λιβύη συμφωνούν για τον «καθορισμό θαλάσσιων διαδικασιών», συμφωνώντας στην ουσία για ΑΟΖ χωρίς να υπολογίζουν τα κυριαρχικά δικαιώματα των Κύπρου, Ελλάδας και Αιγύπτου. Έπεται η έξοδος του Oruc Reis και μια θύελλα τουρκικών παραβιάσεων στο Αιγαίο. Για τρία χρόνια οι δύο χώρες βρίσκονται με το δάχτυλο στη σκανδάλη.
Ραντεβού στο Βοσπόρο
Με την ατμόσφαιρα τεταμένη, οι Κυριάκος Μητσοτάκης και Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν δίνουν ραντεβού στις 13 Μαρτίου 2022 στη βίλα Χουμπέρ στο Βόσπορο. Οι δύο ηγέτες αναγνωρίζουν το αρνητικότατο κλίμα και κάνουν μια προσπάθεια να προτάξουν τη θετική ατζέντα. Συμφωνούν να προωθήσουν Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης και να αναστήσουν το Ανώτατο Συμβούλιο Συνεργασίας. Η αισιοδοξία δεν θα κρατούσε για πολύ.
«Μητσοτάκης γιοκ!»
Δυο μήνες μετά το ελληνοτουρκικό ραντεβού κορυφής, ο Έλληνας Πρωθυπουργός ανεβαίνει στο βήμα του αμερικανικού κογκρέσου και δίνει μια ομιλία – σταθμό στην πολιτική πορεία του. Είναι η εποχή κατά την οποία η Άγκυρα διεκδικεί με κάθε τρόπο να λάβει τα F16 και F35. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης καταγγέλλει τις τουρκικές παραβιάσεις και χωρίς να αναφερθεί στην Τουρκία, ζητάει από τα μέλη του Κογκρέσου να σκεφτούν καλά πριν δώσουν όπλα που θα στραφούν κατά συμμάχων.
Ο Ερντογάν κάνει στροφή 180 μοιρών και επιτίθεται ευθέως, διαγράφοντας τον Έλληνα Πρωθυπουργό με τα περιβόητα «Μητσοτάκης γιοκ» και «θα έρθουμε ξαφνικά μια νύχτα». Μια νέα μεγάλη κρίση έχει μόλις αρχίσει, οι παραβιάσεις του Διεθνούς Δικαίου εξελίσσονται σε καθημερινό φαινόμενο, η Ευρωπαϊκή Ένωση παρεμβαίνει και ο δρόμος δείχνει να μην έχει επιστροφή.
Λευκή σημαία
Τελικά, η ανακωχή θα προκύψει μετά από μια φρικτή φυσική καταστροφή στην Τουρκία και ένα φοβερό δυστύχημα στην Ελλάδα.
Ξημερώματα 6ης Φεβρουαρίου 2023. Στην Κύπρο οι υποστηρικτές των Χριστοδουλίδη και Μαυρογιάννη πανηγυρίζουν ακόμη για τα αποτελέσματα του πρώτου γύρου των Προεδρικών Εκλογών. Η νότια Τουρκία και βόρεια Συρία ξυπνούν από το εφιαλτικό χτύπημα του Εγκέλαδου με τις απίστευτες καταστροφές και τους 54.000 νεκρούς.
Η λευκή σημαία υψώνεται και η Ελλάδα απλώνει χείρα βοηθείας προς την Τουρκία, αναβιώνοντας τη διπλωματία των σεισμών. Η Άγκυρα ανταποδίδει τη βοήθεια όταν μέσα σε λιγότερο από μήνα, στις 3 Μαρτίου 2023, συμβαίνει η σιδηροδρομική τραγωδία των Τεμπών.
Οι δύο χώρες έρχονται ξανά κοντά. Τα ελληνοτουρκικά μένουν έξω από τον προεκλογικό αγώνα που δίνουν την αμέσως επόμενη περίοδο οι Μητσοτάκης και Ερντογάν. Αφού κερδίζουν τις εκλογές και οι δύο, δίνουν ραντεβού τον Ιουλίου του 2023 στο Βίλνιους της Λιθουανίας στο περιθώριο της Συνόδου Κορυφής του ΝΑΤΟ.
Βίλνιους και Νέα Υόρκη
Σε εκείνη τη συνάντηση σφράγισαν τη διάθεση για βελτίωση των ελληνοτουρκικών σχέσεων, χαράζοντας οδικό χάρτη για τις επόμενες κινήσεις. Δίνουν τα χέρια για σύγκλιση του Ανωτάτου Συμβουλίου Συνεργασίας, τη σύνοδο που θα γίνει αύριο, η οποία αρχικά είχε προγραμματιστεί να διεξαχθεί στη Θεσσαλονίκη.
Στο μεσοδιάστημα το καλό κλίμα επιβεβαιώνεται στη συνάντηση που είχαν οι δύο ηγέτες στη Νέα Υόρκη τον περασμένο Σεπτέμβριο. Ήταν η περίοδος κατά την οποία οι ομάδες εργασίας έμπαιναν στα βαθιά συμφωνώντας μια σειρά από σημαντικά στοιχεία για αποκατάσταση της εμπιστοσύνης και διμερή συνεργασία.
Και σήμερα…
Μπορεί σε θέματα χαμηλής πολιτικής να υπάρχει πρόοδος, αυτό δεν ισχύει για τις μεγάλες διαφορές ανάμεσα στην Ελλάδα και την Τουρκία. Παρόλα αυτά οι δύο χώρες θεωρούν πως μπορούν να έρθουν κοντά αρχίζοντας από τα μικρά βήματα που θα κάνουν σήμερα στην Αθήνα.
Παρόλα αυτά η ουσιαστική πρόοδος στα ελληνοτουρκικά απέχει, όσο η απόσταση που χωρίζει τις δύο χώρες στα εθνικά θέματα. Η Αθήνα δεν εγκαταλείπει τις πάγιες θέσεις της στο Κυπριακό και θεωρεί πως η μόνη ανοιχτή διμερής διαφορά που υπάρχει με την Τουρκία είναι ο καθορισμός ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδας, ζητώντας προσφυγή στη Χάγη. Σε πλήρη αντίθεση, η Άγκυρα πιστεύει πως έχουν πολλά περισσότερα να συζητήσουν όπως για παράδειγμα την κυριαρχία σε νησιά, την αποστρατιωτικοποίηση και το FIR Αθηνών.
